موتورهای احتراق داخلی به دلیل استفاده از سوخت های فسیلی گازهای آلاینده زیادی تولید می کنند. کربن مونوکسید، هیدروکربن و اکسیدهای نیتروژن از جمله این گازها هستند که وارد شدن آنها به جو در سطحی گسترده، می تواند عواقب بسیار خطرناکی به دنبال داشته باشد.

خودروسازان به منظور پیشگیری از ورود این گازها به جو، موظف هستند از وسیله ای به نام مبدل کاتالیست یا کاتالیزور در مسیر اگزوز استفاده کنند. این وسیله در واقع محفظه ای از جنس فولاد ضد زنگ است که عایق حرارتی نیز دارد. داخل این محفظه اجزایی از جنس پالادیوم، ردیوم و پلاتین نصب شده اند و در واقع شبکه ایجاد شده از این اجزا از ورود گازهای خطرناک به جو پیشگیری می کند. در کشور ما نصب کاتالیزور از سال ۱۳۸۱ برای تمامی خودروها الزامی شده است.

کاتالیزور وظیفه دارد با واکنش های شیمیایی و تجزیه، گازهای خطرناک را به CO۲ و H۲O تبدیل کند. این قطعه معمولا عمر بالایی دارد و مثل سایر قطعات مصرفی نیست که زود به زود خراب شود. اما در این بین عواملی وجود دارند که اثراتی منفی بر کاتالیزور داشته و ممکن است در نهایت باعث خرابی آن شوند.

عوامل موثر بر خرابی کاتالیزور

• خرابی واشر سر سیلندر و تاثیر پذیرفتن گازهای خروجی از روغن و آب وارد شده به محفظه احتراق
• استفاده از انژکتور شورها و مکمل های تقلبی
• معیوب بودن سیستم جرقه زنی و سوختن ناقص مخلوط سوخت و هوا
• بالا رفتن بیش از حد دمای موتور
• وارد شدن ضربه فیزیکی به کاتالیزور

حال که با عوامل موثر در خرابی کاتالیزور آشنا شدید، در ادامه به صورت تیتروار به نشانه ها و علایم خرابی آن نیز می پردازیم.

• هر گونه تغییر قابل توجه و افزایش در مصرف سوخت خودرو
• افت محسوس در شتابگیری خودرو
• بد روشن شدن یا اصلا روشن نشدن خودرو
• خارج شدن دود سیاه و غلیظ از دهانه اگزوز
• روشن شدن چراغ چک در نمایشگر پشت فرمان
• متصاعد شدن بوی بد از خودرو
• لرزش و بد کار کردن خودرو در حالت ثابت
• شنیده شدن صدایی شبیه به تکان خوردن سنگریزه از کاتالیزور

بد نیست اشاره کنیم به غیر از موارد فوق می توان با استفاده از دستگاه دیاگ نیز نسبت به کارایی یا عدم کارایی کاتالیست خودرو خود اطمینان حاصل پیدا کرد. گفتنی است هر گونه اختلال در عملکرد کاتالیزور می تواند منجر به مردودی در معاینه فنی خودرو شود؛ همچنین معیوب بودن این قطعه آلودگی هوا را به ویژه در شهرهای بزرگ تشدید می کند. به همین جهت پیشنهاد می شود در صورت تردید داشتن نسبت به عملکرد صحیح کاتالیزور در اولین فرصت نسبت به کنترل و در صورت نیاز تعویض آن اقدام نمایید.