شاتون نمونه ای از این قطعات است که غلی رغم اندازه کوچکش، وظیفه مهمی را در سیستم موتور برعهده دارد و استهلاک و آسیب به آن می تواند سبب بروز مشکلاتی در موتور شود که حرکت خودرو هم دچار اختلال می شود. در این مطلب قصد بررسی علت و نشانه شاتون زدن موتور خودرو را داریم.
 
شاتون چیست؟
شاتون از جمله قطعاتی است که رابط بین میل لنگ و پیستون محسوب می شود. شاتون با ایجاد این ارتباط، حرکت عمودی پیستون را به حرکت چرخشی تبدیل می کند. علاوه بر این به منظور فشرده شدن مخلوط سوخت و اکسیژن در محفظه احتراق با حرکت پیستون به طرف بالا به آن انتقال می دهد. شاتون این انرژی مورد نیاز را از میل لنگ می گیرد. شاتون با کمک یاتاقان عمل تبدیل نیروی عمودی به چرخشی و بالعکس را انجام می دهد.

شاتون از چه اجزایی ساخته شده است؟
شاتون قطعه ای میله مانند است که یک طرف آن سر بزرگ داشته و طرف دیگر آن کوچک است. این قطعه علی رغم وزن سبکش مقاومت و سختی بسیار بالایی دارد. زیرا در مقابل فشارهایی که از پیستون در عمل رفت و برگشت به آن وارد می شود باید استحکام و مقاومت بالایی داشته باشد. قسمت های این قطعه را در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم.

سر کوچک
این قسمت از شاتون با ساق آن یک متصل و یک تکه است. این سر شاتون با پیستون همیشه تماس دارد و با کمک گژن پین با آن اتصال دارد. سر کوچک شاتون یک یاتاقان را ایجاد می کند و در داخل آن هم یک بوش تعبیه می شود. جنس این بوش از مس یا برنج بوده و با گژن پین برخورد دارد و از ساییدگی سطح درونی یاتاقان سر کوچک جلوگیری می کند.

بدنه شاتون
بدنه یا ساق شاتون که با سر کوچک و قسمت بالایی سر بزرگ تر به صورت یکپارچه طراحی و ساخته می شود. البته ممکن است کل سه قسمت شاتون به صورت یک تکه ساخته شده باشد. وقتی پیستون حرکت می کند ضربات آن نخست به یاتاقان کوچک و پس از آن به بدنه و سر بزرگ آن منتقل می شود.

سر بزرگ
سر بزرگ شاتون که یاتاقان بزرگ هم گفته می شود در دو مدل طراحی و ساخته می شود. این قطعه به کمک لنگ به میل لنگ وصل می شود. با حرکت این یاتاقان، لنگ میل لنگ به چرخش درآمده و حرکت عمودی پیستون به میل لنگ منتقل می شود و وقتی این حرکت به حرکت چرخشی تبدیل شد سبب به حرکت چرخش ها می شود.

علت و نشانه شاتون زدن موتور خودرو
بدترین علت گریپاژ کردن موتور خودرو شاتون زدن است. شاتون زدن وقتی روی می دهد که میزان روغن موتور در کارتل کاهش می یابد و یا این که روغن موجود به عللی نمی تواند وظیفه روانکاری بین قطعات مختلف را انجام دهد. این حالت کافی است که تا پیستون خشک شده و با این حالت کار کند و دمای آی به شدت بالا برود. گرمای تولید شده سبب منبسط شدن قطعات پیستون می شود و نتیجه آن قفل شدن گژن پین را به دنبال دارد. فشاری که از طرف پیستون ایجاد می شود به سمت پایین انتقال داده می شود وقتی شاتون قفل می شود سبب خمیدگی و شکستن آن می شود. در صورت قفل شدن کامل شاتون، فشار وارد شده آن را می شکند و سبب وارد شدن ضربه به دیواره های سیلندر و ترک خوردن آن می شود.

در این حالت قطعاتی از جمله شاتون، سیلندر و میل لنگ ها همگی دچار آسسب دیدگی شده اند و یا باید آن ها را تعمیر کرد و یا با نمونه های جدید جایگزین شوند. این حالت بیشتر در هنگامی روی می دهد که خودرو با سرعت زیاد و دور موتور بالا حرکت می کند.

چنانچه سرعت خودرو و دور موتور آن پایین باشد احتمال اینکه قفل شاتون باز شده و کارش ادامه پیدا کند وجود دارد هر چند این حالت بسیار سخت است. در این وضعیت شاتون به علت فشار وارده از پیستون خم می شود و در هنگام حرکت با دیوار سیلندر تماس پیدا کرده و صدای شدیدی به هنگام کار کردن موتور تولید می شود. در حالت نخست که شاتون قفل می کند دیگر خودرو قادر به حرکت نیست اما در حالت دوم که شاتون به کار خود ادامه می دهد دور موتور به شدن افت چیدا می کند و حرکت خودرو به سختی انجام می شود.

علائم خرابی شاتون
شاتون از جمله قطعاتی است که کم تر دچار خرابی می شود و معمولا تصادفات از عواملی است که سبب شکستن و خرابب ان می شود. در ادامه به بررسی علائم خرابی و آسیب دیدن این قطعه می پردازیم.

شنیده شدن صداهای غیر عادی از موتور
به هنگام حرکت خودرو در سرعت زیاد صداهای غیر عادی از موتور به گوش می رسد که این صداها در هنگام حرکت با سرعت پایین و به هنگام توقف کم تر تولید می شود.

شنیده شدن صدای تق تق از زیر کاپوت
این صدا در اثر خشک کار کردن شاتون و ایجاد اصطکاک به علت گیر کردن انگشتی شاتون با میل لنگ تولید می شود.

پرت شدن قطعه از زیر کاپوت
یکی از علائم قطعی خرابی شکستن و آسیب دیدگی شاتون در هنگامی است که خودرو با جایی برخورد کرده یا تصادف می کند که در این حین ممکن است قطعه ای به بیرون از کاپوت پرت شود.

نشت روغن
خارج شدن روغن می تواند نشانه ای از خرابی شاتون باشد. البته خروج و نشتی روغن می تواند علل مختلفی داشته باشد که در صورت بررسی سایر علل اگر موردی پیدا نشود خرابی شاتون می تواند تنها علت آن باشد که نیاز به بررسی دارد.

کلام آخر
در این مطلب به بررسی علت شاتون زدن موتور خودرو پرداختیم. این مساله معمولا خیلی کم اتفاق می افتد که علت عمده آن می تواند برخورد خودرو با جایی و یا تصادف باشد. اگر در حین رانندگی متوجه شدید که صداهای غیر طبیعی از موتور به گوش می رسد خودرو را در جایی پارک کرده و به بررسی علت بپردازید. در صورتی که علت این صدا را از خرابی شاتون ها تشخیص دادید فورا به یک تعمیرگاه مراجعه کرده تا سریعا خرابی شاتون ها رفع شود.