اکثر رانندگان با اهمیت روغن موتور برای موتورهای درون‌سوز آشنا هستند. این مایع که از پالایش نفت خام به دست می‌آید وظیفه روان کاری قطعات متحرک داخل موتور را بر عهده دارد و درعین‌حال مانع داغ کردن قطعات مختلف موتور می‌شود. روغن موتور به دلیل نقش خود در حفظ سلامت قوای محرکه خودرو نیازمند سرویس و تعویض منظم است. درصورتی‌که به تعویض روغن موتور اهمیت ندهید مشکلاتی از جمله لجنی شدن موتور به وجود خواهد آمد. لجن روغن موتور یک ماده ژله مانند و غلیظ است که به خاطر خرابی روغن موتور و یا عدم تعویض به موقع آن به وجود می‌آید. لجن روغن موتور می‌تواند باعث آسیب دیدن قطعات مهمی همچون میل‌لنگ، میل بادامک و پیستون شود. همچنین به دلیل عدم روان کاری قطعات، این لجن اصطکاک قطعات و دمای آن‌ها را افزایش داده و آسیب‌های سنگینی به موتور خودرو وارد خواهد کرد. به همین خاطر است که می‌خواهیم با یکدیگر علت لجنی شدن روغن موتور را بررسی کرده و چندین راه برای جلوگیری از تشکیل آن را پیشنهاد کنیم.

دلایل اصلی لجنی شدن روغن موتور
علت اصلی تشکیل این ماده را می‌توان اکسید شدن روغن موتور دانست. با گذشت زمان و قرار گرفتن روغن در معرض اکسیژن، گرمای زیاد و قطعات فلزی، مولکول‌های روغن موتور شکسته می‌شوند. درصورتی‌که اکسیژن کافی، دمای بسیار بالا و دیگر ذرات وجود داشته باشند احتمال انجام یک واکنش شیمیایی بین این مواد و روغن موتور وجود دارد که آن را در نهایت از یک مایع سیال به لجن غلیظ و چسبنده تبدیل می‌کند. خوشبختانه اکثر روغن‌موتورها به خودی خود به لجن تبدیل نمی‌شوند بلکه لجن به وجود می‌آید که راننده نسبت به تعویض روغن خودرو در موعد مقرر بی‌اعتنا باشد.

باید دانست زمان تعویض روغن موتور به فاکتورهایی همچون مدل و سال ساخت خودرو و همچنین کارکرد آن بستگی دارد اما توصیه می‌شود روغن اکثر خودروها بین ۳ تا ۵ هزار کیلومتر تعویض شود. با افزایش کارکرد خودرو و عدم تعویض روغن موتور، محتویات این مایع روان کار تغییر شکل داده و در نهایت به لجن تبدیل می‌شوند؛ اما جدای از عدم تعویض روغن در موعد مقرر، برخی دلایل دیگر هم باعث لجنی شدن روغن موتور می‌شوند که یکی از رایج‌ترین آن‌ها رانندگی مداوم در ترافیک سنگین با توقف و حرکت‌های زیاد است. این شرایط استرس زیادی به موتور وارد می‌کند و می‌تواند دمای آن را افزایش دهد که این دما در لجنی شدن روغن موتور مؤثر است. البته برخی دلایل کمتر شناخته شده نیز وجود دارند که در تشکیل ماده موردبحث مؤثر هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به خرابی سیستم‌های کنترل آلایندگی خودرو، خرابی واشر سر سیلندر و روغن موتور بی کیفیت اشاره کرد.

نشانه‌های لجنی شدن روغن موتور چیست؟
متأسفانه رانندگان به ندرت متوجه تشکیل لجن روغن موتور می‌شوند و زمانی که این موضوع را بفهمند کار از کار گذشته است. اگر چنین ماده‌ای در موتور تشکیل شود گزینه‌های بسیار معدودی از نظر تعمیر وجود خواهد داشت و مالک مجبور خواهد بود موتور را تعمیر کامل کرده و یا قطعات زیادی را تعویض کند. البته برخی نشانه‌های هشدار دهنده وجود دارند که با دقت در آن‌ها می‌توان متوجه لجنی شدن روغن موتور شد. یکی از واضح‌ترین نشانه‌ها را می‌توان روشن شدن چراغ‌های هشدار در پشت آمپرها از جمله چراغ چک دانست. همچنین امکان دارد هم‌زمان با چراغ چک، چراغ هشدار فشار روغن نیز روشن شود. نشانه‌های دیگر لجنی شدن روغن موتور شامل افزایش مصرف سوخت، داغ کردن شدید موتور و صداهای عجیب آن خواهند بود. دلیل به وجود آمدن این مشکلات خرابی قطعات مهم موتور است.

چگونه از شر لجن روغن موتور خلاص شویم؟
حال که با علت لجنی شدن روغن موتور آشنا شدیم نوبت به ارائه راهکارهای از بین بردن آن می‌رسد. البته حتماً متوجه شده‌اید که تشکیل لجن در موتور مشکلی بسیار جدی محسوب شده و خلاص شدن از شر آن می‌تواند دشوار و هزینه‌بر باشد. به دلیل مشکلات ناشی از لجنی شدن روغن، رانندگان باید قبل از آنکه دیر شود این مشکل را تشخیص دهند تا اندک امیدی برای حفظ قلب تپنده خودرو وجود داشته باشد.

اگر سریعاً بتوانید تشکیل ماده یاد شده را تشخیص دهید برخی روش‌ها برای جدا کردن آن از موتور وجود خواهد داشت. در قدم اول باید موادی همچون پاک‌کننده‌ها و شوینده‌ها را تهیه کنید. این مواد شیمیایی به جداسازی لجن روغن از موتور کمک کرده و باعث ترکیب آن‌ها با روغن باقی مانده می‌شوند. برای ای کار باید مواد مخصوص را به موتور اضافه کرده و سپس استارت بزنید. در قدم بعدی اجازه دهید موتور به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به‌صورت درجا کار کند. زمانی که موتور گرم شد می‌توانید آن را خاموش کرده و روغن موتور را به حالت عادی تعویض کنید. حتماً پس از این کار فیلتر روغن قدیمی را تعویض کرده و از تمیز کننده روغن مخصوص برای موتور استفاده کنید. دقت داشته باشید که برای زدودن لجن روغن موتور باید چندین بار عمل افزودن مواد شیمیایی، تخلیه آن و اضافه کردن روغن تازه به موتور را انجام دهید.

اگر نتوانید به موقع این لجن را تشخیص دهید رفع مشکل سخت‌تر خواهد بود. اگر مشکل رخ داده برای خودرو خیلی حاد باشد نباید از آن استفاده کنید و بنابراین امکان اضافه کردن مواد شوینده به موتور وجود ندارد. در این شرایط مکانیک باید موتور را باز کرده و قطعات لازم را از آن جدا کند تا به‌صورت دستی لجن روغن موتور را بیرون بریزد. حتی در برخی موارد چنین روشی هم جواب نداده و مالک مجبور شده کل موتور را تعویض کند. با توجه به شدت آسیب‌هایی که لجنی شدن روغن موتور به خودرو وارد می‌کند، پیشگیری بهتر از درمان خواهد بود. برای جلوگیری از تشکیل این ماده یک راه ساده وجود دارد و آن هم نگهداری مناسب از خودروست به این معنی که سرویس‌های دوره‌ای خودرو به‌طور منظم انجام شده و سبک رانندگی نیز نرمال باشد و به موتور فشار زیادی وارد نشود. مهم‌ترین راهکار در این زمینه تعویض به موقع روغن موتور و فیلتر روغن است. همچنین باید از روغن مناسب خودرو و با کیفیت بالا استفاده کرد.