روغن پایه که بر حسب نوع، بین 80 تا 95 درصد روغن موتور را تشکیل می دهد، غالباً از منابع معدنی یا نفت خام تهیه می شود. البته فرآیند تولید روغن پایه از نفت خام، پیچیده بوده و در ایران تنها سه شرکت عمده از جمله پالایشگاه نفت پارس قادر به تولید روغن پایه هستند. در سال های اخیر، روغن های پایه سنتزی نیز، حضور پررنگ تری یافته و برخی از تولید کنندگان روانساز، از ترکیبات سینیتیک به جای روغن پایه ی معدنی استفاده می کنند. در حال حاضر به علت نوع و ساختار ترکیبات سنتزی، امکان تولید آنها در داخل کشور وجود ندارد.

نقش روغن موتور:
روانکاری و کاهش اصطکاک، اصلی ترین و مهم ترین وظیفه روغن است که باعث بهبود راندمان موتور می شود. تشکیل فیلم روغن با ضخامت مناسب،موجب کاهش سائیدگی قطعات مختلف تا حد ممکن می گردد.
روغن موتور هم چنین منتقل کننده ی حرارت است و به سیستم خنک کننده در خارج ساختن بخشی از حرارت ایجاد شده در اثر کار موتور کمک می کند.
جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی،حفاظت از سطوح قطعات فلزی درمقابل زنگ زدن و خورده شدن به علت فعل و انفعالات شیمیایی، پاک کنندگی و معلق سازی ذرات حاصل از سایش قطعات و ترکیبات ناشی از احتراق سوخت و تجزیه روغن و پاک کردن سطوحِ در تماس، کمک به عمل آب بندی کردن با قرار گرفتن در فضای بین رینگ، پیستون و سیلندر که موجب افزایش کارآیی موتور خواهد شد و کاهش اثرات منفی ضربه های قطعات متحرک در حین کار،از وظایفی است که روغن موتور انجام می دهد.
علاوه بر این، استفاده از روغن با ویسکوزیته ی کم و در حد مناسب، فاصله ی بین استارت و رسیدن موتور به درجه حرارت عادی را کاهش می دهد که این امر در پایین آوردن میزان مصرف سوخت تاثیر به سزایی دارد.
استفاده از روغن مناسب و مواد افزودنی متناسب تشکیل دهنده ی یک روغن مرغوب است.

مواد افزودنیی که به روغن موتور اضافه می شود عبارتند از:
الف- ماده بالا برنده شاخص گرانروی،
ب- پاک کننده ها و معلق کننده ها،
ج- ترکیبات ضد اکسیداسیون،
د- بازدارنده های خورندگی و زنگ زدگی،
و- مواد پایین آورنده اصطکاک و مواد ضد سایش،
ه- ترکیبات پایین آورنده ی نقطه ی ریزش و ضد کف.

ویسکوزیته یا گرانروی مقاومت سیال در مقابل جاری شدن است که در اصطلاح یعنی&ldquoغلظت&rdquoرایج تر می باشد. این خاصیت،با اهمیت ترین و مهم ترین مشخصه هر روغن است که آزمایش ها،معمولاً در دماهای 40 و 100 درجه سانتی گراد اندازه گیری می شود.
شاخص گرانروی (VI) معیار سنجش تغییرات گرانروی با تغییرات دما می باشد که هر چه رقم آن بزرگتر باشد تغییر گرانروی روغن نسبت به دما کمتر خواهد بود .
نقطه ریزش، پایین ترین دمایی است که در آن،روغن کماکان توانایی جاری شدن دارد و خاصیت سیال بودن خود را حفظ می کند. هم چنین نقطه ی اشتعال،حداقل درجه حرارتی است که بخار های روغن با هوا،در اثر تماس شعله ی آتش،اشتعال لحظه ای بوجود می آورد .
علاوه بر مشخصات ذکر شده، دانسیته یا چگالی، نقطه احتراق،نقطه ابری شدن و عدد TBN نیز از جمله خصوصیات روغن موتور محسوب می شود که بعضاً توسط برخی تولید کنندگان ذکر می شود.

انتخاب روغن موتور:
برای انتخاب یک روغن موتورخوب، عوامل و پارامترهای گوناگونی باید مدنظر قرار گیرد. یک روغن موتور مرغوب دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار پایین بوده و توانایی روانکاری بخش های مختلف موتور را داراست. هم چنین دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و نیز سایش و به طور کلی رسوبات بین قطعات باید توسط روغن پاک شود. ضمناً روغن علاوه بر سازگاری با ترکیبات پلیمری موجود باید دارای اثرات باز دارندگی خوبی در مقابل زنگ زدگی،خورندگی،اکسیداسیون و سایش باشد .
طبیعی است همه ی موارد یاد شده از طریق آزمایش های گوناگون و پیچیده،مشخص می شود و آن چیزی که برای مصرف کننده ی نهایی اهمیت دارد،بایستی به صورت ملموس بیان شود به گونه ای که در عین جامعیت،با زبان بسیار ساده به انتخاب روغن موتور توسط مصرف کننده عینیت پیدا کند. به این منظور سازندگان روغن موتور دو پارامتر اساسی را با اصطلاحات نام و نام خانوادگی مطرح ساخته و تاکید می کنند که این دو لازم و ملزوم یکدیگرند و هر انتخا بی باید به لحا ظ داشتن این عوا مل انجام گیرد. این دو اصطلاح گرانروی و سطح کارآیی می باشند.
اهمیت گرانروی در روغن موتور به قدری است که انجمن مهندسین خودرو (SAE) اساس طبقه بندی ویژه یی را بنا نهاده و یکی از دو معیار گزینش روغن موتور را گرید SAE می داند. از لحاظ گرانروی،روغن ها به دو بخش تقسیم می شوند:
1لف- تک درجه ای (Monograde)
ب- چند درجه ای یا چهار فصل (Multi grade)

روغن های تک درجه ای مانند 20، 30 یا 40 در موتورهای جدید منسوخ شده است و روغن های مالتی گرید، امروزه کاربردی غالب دارند.

روغن های چند درجه ای که با حرف W (نشانه زمستان)و دو عدد واقع در چپ و راست مشخص می شوند، مانند 15W40،20W50 از لحاظ کاری مناسب تمام فصول هستند.
عدد سمت چپ W معیاری از ویسکوزیته ی روغن در دمای پایین و عدد سمت راست، گرانروی در درجه حرارت بالا را نشان می دهند. ثابت شده است که مهم ترین و با اهمیت ترین خاصیت روغن،حضور آن از لحظه ی استارت تا خاموش کردن موتور به صورت بی وقفه است که با تمامی قطعات متحرک و ثابت در تماس است. برای نیل به این هدف،گرانروی پایین روغن در لحظه استارت اهمیت بالایی دارد. به همین علت استفاده از روغن های چند درجه ای که در سرما ویسکوزیته پایین دارند و با روانکاری به موقع قطعات تا حد زیادی از سایش جلوگیری می کنند توصیه ی اول تولید کنندگان روغن است.
انجمن نفت آمریکا (API) روغن های موتور را برحسب کیفیت به دو گروه تقسیم کرده است.
الف- خودروهای بنزینی در گروه Station Service)Sیا محل تعویض روغن)
ب- خودروهای دیزلی در گروه Commercial) C یا خودروهای تجاری)طبقه بندی می شوند.
حروف انگلیسیی که پس از هر یک از این دو حرف قرار می گیرند نشان دهنده ی سطح کیفیت روغن خواهد بود. به این مفهوم که حرف A پایین ترین سطح کارآیی را نشان می دهد و با بالا رفتن حروف سطح کارآیی نیز افزایش خواهد یافت.
سطوح کارآیی بالاتر نشان از میزان ادتیوهای بیشتر در روغن است و در آزمایش ها و تست های آزمایشگاهی و موتوری شرایط حادتری را تحمل میکنند. برای انتخاب یک روغن موتور مناسب رجوع به راهنمای خودرو سطح کارآیی و ویسکوزیته ی روغن موتور را مشخص می کند و مصرف کننده کافیست با مراجعه به محل های تعویض روغن و گزینش روغن موتوری با سطح کیفی و گرانروی مشابه که در ظروف و بسته بندی استاندارد ارائه می شود حداکثر اطمینان از بابت کارکرد بهینه ی روغن در موتور را حاصل کند. در این رابطه &ldquoراهنمای روانکاری خودرو&rdquo شرکت نفت پارس نوع روغن موتور برای خودروهای مختلف را مشخص کرده است.

مایع ترمز(روغن ترمز):
به جرات می توان گفت مهم ترین قسمت هر وسیله ی نقیله ی موتوری سیستم ترمز آن است. کلیه ی مواد و قطعاتی که با این سیستم مرتبط هستند، باید با حداکثر دقت تولید و به دور از هر گونه ملاحظات اقتصادی مصرف شوند. مایع ترمز مهم ترین نقش را در سیستم ترمز اتومبیل ها ایفا می کند. این ماده که به نام روغن ترمز مصطلح شده ترکیبی سنتزی (مصنوعی) است که قسمت اعظم آن را ترکیبات پلی گلیکول اتری تشکیل می دهد. مواد افزودنی مختلفی نیز به منظور بالا بردن خواص و کارکرد مایع ترمز به آن اضافه می شود .
مایع ترمز های تولیدی شرکت نفت پارس نوعی از سیالات هیدرولیکی با کارآیی بالا هستند که در سیستم های ترمز و کلاچ انواع خودرو ها استفاده می شوند. از آنجایی که این محصولات به شدت جاذب رطوبت هستند باید از تماس آنها با آب و محیط های مرطوب جلوگیری کرد. این مایعات در سیستم های ترمز دیسک یا کاسه ای و کلاچ و سیستم های هیدرولیک خودرو که در آن استفاده از مایع ترمز توصیه شده قابل کاربرد می باشند. مایع ترمزهای تولیدی شرکت نفت پارس بر اساس سطوح کارآیی مورد نیاز و پیشنهادی از طرف شرکت سازنده خودرو در دو سطح کارآیی DOT3 و DOT4 تولید می شوند.
مایع ترمز مرغوب حداکثر دارای دو سال کارکرد مفید است که پس از سپری شدن این مدت به طور حتم باید تعویض شود. مایع ترمز مناسب و مرغوب خواص زیر را دارا می باشند:
داشتن گرانروی مناسب در دمای پایین
امکان تبخیر بسیار کم
عدم ایجاد حباب

سازگاری با فلزات و قطعات لاستیکی مختلفی که با آنها در تماس است و سازگاری با کاسه نمدها .

هنگام استفاده از مایع ترمز رعایت نکات زیر در ارتباط با این محصول ضریب ایمنی را افزایش می دهد:
هرگز برای صرفه جویی در مصرف سوخت موتور اتومبیل را در سرازیری ها خاموش نکنید زیرا بر اثر خاموش بودن موتور در بوستر ترمز خلاء حاصل نمی شود و در نتیجه خودرو در این لحظه بدون ترمز خواهد شد.
1- مخزن اصلی مایع ترمز باید تا بالاترین سطح پر نگه داشته شود اگر سطح مایع پایین باشد باعث هوا گرفتن سیستم خواهد شد.
2- از مخلوط کردن مایع ترمز های مختلف جداً اجتناب شود.
3- استفاده مجدد از مایع ترمز کارکرده به هیچ وجه توصیه نمی شود.
برای تعیین زمان دقیق تعویض مایع ترمز ضمن مراجعه به دفترچه ی راهنمای خودرو شرایط محیطی کارکرد را نیز باید مدنظر قرار داد.

مایع خنک کننده (ضد جوش):
هدف استفاده از سیستم خنک کننده در خودروها خارج ساختن حرارت اضافی ایجاد شده در اثر فعالیت موتور است تا دمای بدنه ی فلزی موتور در محدوده مطلوبی کنترل شود. مایعی که عموماً در این سیستم استفاده می شود آب است. اما برخی محدودیت ها موجب می شود که آب به تنهایی قادر به ایفای کامل وظایف یک سیال خنک کننده نباشد. به طور مثال وجود آلیاژهای آلومینیومی در مناطقی نظیرسرسیلندر و بدنه ی موتور که حرارت زیادی ایجاد می کنند باعث خوردگی حرارتی می شود. بنابراین وجود مواد شیمیایی بازدارنده ی خوردگی در سیال خنک کننده الزامی است.
از طرف دیگر تغییرات دمایی در فصول مختلف سال سبب می شود آب در دماهای پایین تر از 5 درجه ی سانتی گراد و بالای 80 درجه ی سانتی گراد کاربرد نداشته باشد. به همین علت لزوم افزودن یک ماده ی کمکی به سیال خنک کننده احساس می شود. شرکت نفت پارس تولید کننده ی ضد جوش نیز می باشد که این محصول تحت عنوان «پارس سهند»، به بازار عرضه می شود. «پارس سهند» با کاهش نقطه ی انجماد آب در فصل زمستان و افزایش نقطه جوش آن در فصل تابستان به عنوان ضد یخ و ضد جوش در سیستم خنک کننده ی موتور به کار گرفته می شود. از خواص بارز این محصول مقاومت در برابر خوردگی،زنگ زدگی و سازگاری با تمامی قطعات پلاستیکی موجود در مسیر سیال خنک کننده است .
مهم ترین مشخصه ی مایع ضد یخ و ضد جوش کاهش نقطه ی انجماد و افزایش نقطه ی جوش آب است ولی در عین حال خواص زیر را نیز دارا می باشد:
1- محافظت قطعات در برابر خوردگی و زنگ زدگی.
2- ظرفیت بالای انتقال حرارت.
3- محلول در آب و غیر قابل اشتعال.
4- خاصیت ضد کف به میزان بسیار زیاد.
پس از انتخاب سیال خنک کننده ی مناسب دقت در رعایت نکات ذیل موجب افزایش کارآیی سیستم خنک کننده ی خودرو می شود.
سیال ضد یخ و ضد جوش طبق جدول توصیه شده از سوی سازنده ی خودرو معمولاً با نسبت یک به یک یا 50 درصد با آب مخلوط می شود. ثابت شده است که این نسبت بهترین بازده و کارآیی را دارا می باشد. زمان تعویض سیال خنک کننده حداکثر پس از 2 سال کارکرد تعیین شده است.

روغن های دنده(گیربکس):
سیستم انتقال قدرت در خودروها توان ایجاد شده توسط موتور رابه چرخ ها منتقل می کند تا اتومبیل به حرکت در آید. انتقال دهنده های اتوماتیک و مکانیکی دو نوع متداول مورد استفاده در خودرو ها می باشند. همانند سایر قسمت هایی که در آنها تماس فلز با فلز وجود دارد این بخش از اتومبیل نیز نیاز به روانکاری مخصوص به خود را دارد.
روغن های دنده که با عنوان های رایجِ واسکازین شناخته شده اند باید به اندازه ی کافی سیال بوده تا به راحتی در سیستم،حتی زمانی که هوا سرد است توانایی گردش داشته باشد. در روغن های دنده نیز مانند روغن های موتوری چند درجه ای بودن روانکار دامنه وسیعی از درجه حرارت عملیاتی را پوشش می دهد. ازطرف دیگر روغن دنده باید سازگاری مناسب با فلزات در تماس نظیر فولاد،برنز و یا دیگر آلیاژ های مس را دارا بوده مقاومت شیمیایی بالایی در برابر اکسیداسیون و سفت شدن از خود نشان دهد و نیز بر روی قطعات لایه روانکاری پایدار ایجاد کند .
یکی از مهم ترین خصوصیات عملکرد یک روان کننده دنده ظرفیت تحمل بار آنها و یا به عبارت دیگر توانایی آن جهت جلوگیری کردن و یا به حد اقل رساندن سائیدگی دندانه ی دنده ها است. این ظرفیت تحمل بار بیشتر با استفاده از مواد افزودنی در روانکار تامین می شود. به این نوع روان کننده ها روانکارهای فشار پذیر (EP) گفته می شود.
به منظور تفکیک بین روغن های دنده ی خودرو با سطوح مختلف از خواص فشار پذیری (EP)انجمن نفت امریکا(API)پنج سری روانکار برای سیستم های انتقال دهنده قدرت غیر اتوماتیک تهیه کرده است که نامگذاری آنها به ترتیب خصوصیت فشار پذیری عبارتند از APIGL-1،2،3،4،5 در مورد روانکارهای مختلفی که در سیستم انتقال دهنده ی مکانیکی خودرو وجود دارد روان کننده باید دارای سطوح کیفی حداقل API GL - 1 باشد . اتومبیل های مدرن سطوح کیفی بالاتر نظیر API GL 4، GL 5 را نیاز دارند . سطوح کیفی مذکور بر روی ظروف روغن های دنده تولید شده توسط سازندگان معتبر درج می شود.
در صورتی که سیستم انتقال قدرت از نوع اتوماتیک باشد حتماً باید از سیال انتقال قدرت اتوماتیک یا A.T.F استفاده کرد. از روغن های دنده برای قسمت هایی نظیر جعبه فرمان و دیفرانسیل نیز می توان استفاده کرد که در این موارد باید به توصیه ی سازنده ی خودرو توجه داشته باشیم.

گریس:
گریس محصولی نیمه مایع تا جامد است که از اختلاط یک عامل تغلیظ کننده در مایعی روان کننده حاصل می شود. این تعریف نشانگر آن است که گریس روانکاری است که به مقدار مشخصی سفت شده باشد و دارای خواص ویژه ای است که روغن روانکار به تنهایی آن خواص را دارا نیست.
در مواردی که نیاز است تا ماده ی روان کننده دریک مکانیزم در وضعیت اولیه اش باقی بماند(مثلاً یاتاقان چرخ ها)مخصوصاً در جاهایی که امکان روانکاری مجدد محدود بوده و یا از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نباشد روانکاری با گریس برتری دارد. هم چنین در مواردی که نیاز به آب بندی در سیستم وجود دارد باید بجای روغن از گریس استفاده کرد.
به دلیل ماهیت ساختاری،گریس مانند روغن وظایف خنک کنندگی و پاک کنندگی را در سیستم به عهده ندارد. اما انتظار می رود به غیر از این دو مورد گریس ها دیگر خواص روغن های روانکار،نظیر کاهش اصطکاک،ایجاد لایه روانکاری،جلوگیری از ساییدگی، محافظت قطعات در برابر خوردگی،سازگاری با ماده ی موجود در قسمت های روانکاری را به طور کامل داشته باشند. متدا ترین تغلیظ کننده ها صابون های فلزی عناصری نظیر لیتیم،کلسیم،آلومینیوم،باریوم،مس و سرب هستند و مایع روان کننده نیز غالباً دارای پایه معدنی می باشد. به منظور بالا بردن خواص گریس و بهبود کارآیی آن مواد افزودنی مخلتفی نظر دی سولفید مولیبدن(به منظور کاهش سایش و اصطکاک)به آن اضافه می شود.
بخش های مختلف اتومبیل که نیاز به گریس دارند عبارتند از: جلوبندی یا سیستم تعلیق،سیبک ها،یاتاقان های چرخ،محورها و چهار شاخ گاردان.
برای بهره مندی هر چه بیشتر و بهتر از گریس رعایت نکات زیر ضروری به نظر می رسد:
الف- گریس را باید به توصیه کارشناسان مربوطه و طبق کتابچه راهنمای اتومبیل، انتخاب و مصرف کرد.
ب- از اختلاط دو یا چند نوع گریس مختلف باید خودداری شود.
معمولاً برای سیستم جلوبندی از گریس های با پایه لیتیوم یا کلسیم،در سیبک ها از گریس های پایه لیتیومی،در یاتاقان های چرخ از گریس های با پایه سدیمی و در محورها و چهار شاخ گاردان نیز از گریس های پایه لیتیومی استفاده شود. شرکت نفت پارس، انواع گریس های مختلف با پایه های صابونی متنوع از جمله کلسیم، لیتیوم و سدیم را تولید می کند که در همه قطعات وسایط نقلیه که نیاز به گریس کاری دارند کاربرد دارد.